Mydła – Otrzymywanie mydła

Mydła są to sole sodowe i potasowe kwasów tłuszczowych, zawierających 10-22 atomów węgla w cząsteczce, wykazujące zdolność piorącą w roztworach wodnych.

Termin „mydło” jest stosowany również w ogólniejszym znaczeniu i dotyczy soli kwasów tłuszczowych z innymi metalami. W takich przypadkach należy szczegółowo określić, że jest to np. mydło wapniowe, magnezowe.

Zdolność piorącą, oprócz soli sodowych i potasowych kwasów tłuszczowych, wykazują również sole sodowe i potasowe kwasów naftenowych i żywicznych.

Mydło jest podstawowym składnikiem produktów stosowanych jako środki higieny osobistej, których podstawowym celem jest skuteczne usuwanie brudu z powierzchni ciała. Jest również wykorzystywane do wyrobu środków do prania oraz stosowane jako tzw. mydło techniczne.

Otrzymywanie mydła

Mydła otrzymuje się dwiema metodami:

—    przez działanie alkaliów na kwasy tłuszczowe;

—    przez zmydlanie tłuszczów za pomocą wodorotlenków i węglanów sodu i potasu.

Kwasy tłuszczowe są to kwasy organiczne zbudowane z łańcuchów węglowodorowych oraz tzw. grupy karboksylowej -COOH, znajdującej się na końcu łańcucha.

Łańcuchy węglowodorowe kwasu tłuszczowego różnią się między sobą długością, tzn. liczbą atomów węgla tworzących łańcuch, oraz liczbą wiązań nienasyconych, a więc podwójnych (czasem potrójnych) między atomami węgla tworzącymi łańcuch. Kwasami tłuszczowymi, które w praktyce najczęściej tworzą mydła, są kwasy:

—    stearynowy C₁₇H₃₅COOH, nasycony,

—    palmitynowy C₁₅H₃₁COOH, nasycony,

—    mirystynowy C₁₃H₂₇COOH, nasycony,

—    laurynowy C₁₁H₂₃COOH, nasycony,

—    olejowy C₁₇H₃₃COOH, nienasycony (jedno wiązanie podwójne),

—    linolowy C₁₇H₃₁COOH, nienasycony (dwa wiązania podwójne),

—    linolenowy C₁₇H₂₉COOH, nienasycony (trzy wiązania podwójne). Wzór chemiczny kwasu tłuszczowego można zapisać w formie

uproszczonej jako R-COOH, gdzie R oznacza łańcuch węglowodorowy określonego kwasu tłuszczowego.

Jeśli na kwas tłuszczowy działa się wodorotlenkiem sodu (NaOH), wówczas powstaje mydło w wyniku reakcji:

R-COOH + NaOH = R-COONa + H₂0

Mydło sodowe R-COONa jest więc solą sodową kwasu tłuszczowego. Analogicznie można zapisać otrzymywanie mydła potasowego w wyniku działania na kwas tłuszczowy wodorotlenkiem potasu (KOH).

W praktyce mydła otrzymuje się głównie z tłuszczów naturalnych, ponieważ kwasy tłuszczowe nie występują w wolnej postaci w ilościach, które mogłyby zaspokoić masową produkcję, natomiast uzyskiwanie ich z innych surowców jest zbyt drogie.

Tłuszcze są estrami kwasów tłuszczowych i gliceryny.

W zależności od rodzaju kwasu tłuszczowego, z którego jest utworzony tłuszcz, różni się on temperaturą topnienia i konsystencją. Tłuszcze mogą być stałe i ciekłe. Tłuszcze ciekłe nazywa się olejami. Tłuszcze stałe są estrami nasyconych kwasów tłuszczowych i gliceryny, natomiast oleje to estry nienasyconych kwasów tłuszczowych i gliceryny.

Tłuszcz naturalny jest naturalną kompozycją różnych estrów kwasów tłuszczowych i gliceryny.

W zależności od zawartości poszczególnych składników tej kompozycji tłuszcz naturalny ma różne właściwości. Tłuszcze naturalne dzieli się na zwierzęce i roślinne. Tłuszcze zwierzęce zalicza się do tłuszczów stałych, ponieważ są zbudowane głównie z nasyconych łańcuchów węglowodorowych. Tłuszcze roślinne są olejami, ponieważ występują w nich nienasycone łańcuchy węglowodorowe.